Słownik terminów związanych z Legionellą

Przedstawiamy zestawienie terminów związanych z bakteriami Legionella.
Zapoznanie się z nimi ułatwi wdrożenie zaleceń przedstawionych przez audytorów w ocenach ryzyka.
Będzie pomocne w trakcie odbywania kursów w zakresie bezpieczeństwa higienicznego wody i kontroli ryzyka.

Awaria: – Odchylenie od normalnych warunków działania charakteryzowane przez jego przyczynę oraz zakres.

Biofilm (film biologiczny): Błona biologiczna powstająca na powierzchniach kontaktujących się z wodą tj. wewnętrznych powierzchniach rurociągów i urządzeń stalowych, żeliwnych, z tworzyw sztucznych oraz miedzianych, a w połączeniu z osadami, innymi organizmami oraz materią nieorganiczną tworzy warstwę przyległą do podłoża, która zapewnia korzystne warunki dla rozwoju bakterii z rodzaju Legionella i ochronę przed procesami i środkami dezynfekującymi. bakterie, glony i inne mikroorganizmy tworzą przestrzenne struktury przywierające do każdej stale wilgotnej powierzchni.

Dostawca wody: – Podmiot odpowiedzialny za dostarczanie wody o parametrach wody spożywczej.

Działania korygujące: – Działania podjęte w celu wyeliminowania przyczyny niezgodności oraz zapobiegania nawrotom.

Działanie naprawcze: Działania podjęte w celu przywrócenia kontroli, gdy wartości monitorowa jest poza kontrolowanymi / ustalonymi granicami.

Instalacja wodociągowa: – Instalację wodociągową stanowią układy połączonych przewodów, armatury i urządzeń, służące do zaopatrywania obiektu w zimną i ciepłą wodę, spełniającą wymagania jakościowe określone w przepisach odrębnych dotyczących warunków, jakim powinna odpowiadać woda do spożycia przez ludzi.

Instalacja wodociągowa ciepłej wody: – Instalacja ciepłej wody rozpoczyna się bezpośrednio za zaworem na zasileniu zimną wodą urządzenia do przygotowania ciepłej wody.

Instalacja wodociągowa zimnej wody: – Instalacja zimnej wody doprowadzanej z sieci wodociągowej rozpoczyna się bezpośrednio za zestawem wodomierza głównego, a instalacja zimnej wody pochodzącej z własnego ujęcia (studni) – od urządzenia, za pomocą którego jest pobierana woda z tego ujęcia.

Kontrola: inspekcja i zarządzanie parametrami i elementami zgodnie z instrukcjami i programem zarządzania bezpieczeństwem higienicznym wody.

Legionella: Bakterie z rodzaju Legionella są to Gram ujemne pałeczki posiadające polarnie umieszczone wici w liczbie od 1 do 3. Do wzrostu potrzebują żelaza i cysteiny. Ich naturalnym rezerwuarem są wody śródlądowe i morskie. Licznie występują również w glebie i gorących źródłach wody. Wyizolowano do tej pory 46 gatunków z rodzaju Legionella, wśród których zidentyfikowano 70 grup serologicznych. Bakterie z rodzaju Legionella są wewnątrzkomórkowymi pasożytami pierwotniaków. Mogą również powodować nietypowe zapalenie płuc u ludzi, jak i gorączkę Pontiac. Szczególnie niebezpieczne dla człowieka są bakterie należące do gatunku Legionella pneumophila. Dostają się one do płuc w mikroaerozolach o średnicy 2,0 – 5,0 μm powstających np. w kabinach prysznicowych. Postaci płucnej legionellozy towarzyszy suchy kaszel, zaburzenia w oddychaniu, temperatura powyżej 40°C, zaburzenia świadomości. Śmiertelność wynosi 10-20% zachorowań.

Martwe/ślepe odnogi: instalacje, w których występuje stagnacja wody ze względu na konstrukcję lub mniejsze zużycie wody

Niebezpieczne warunki: Wszystko, co nie jest kontrolowane i może przyczynić się do wzrostu i rozprzestrzenienia się Legionelli

Ogólna liczba bakterii: W badaniach określa się ogólną liczbę bakterii alternatywnie całkowitą liczbę bakterii w skrócie CLB (odpowiednik angielski TBU) lub jako liczbę jednostek tworzących kolonie, w skrócie j.t.k. (odpowiednik angielski: cfu – colony forming units) obecnych w 1 ml wody, po wykonaniu posiewu próbki na agar odżywczy i inkubacji w temperaturach 22±2°C przez 72 godz.(psychrofile), oraz w 36±2°C przez 24 godz. (mezofile).

Ogólna liczebność bakterii psychrofilnych: w niższej temperaturze rosną przede wszystkim niechorobotwórcze bakterie wodne. Należy jednak mieć na uwadze fakt, że Gram-ujemne bakterie wodne wytwarzają lipopolisachardy ściany komórkowej mogące działać toksycznie – tak jak endotoksyny bakterii chorobotwórczych. Z tego powodu ich liczba powinna być także monitorowana. Ponadnormatywny wzrost ich liczebności świadczyć może między innymi, o obecności w wodzie łatwo przyswajalnych związków organicznych. Teoretycznie, obecność w wodzie 0,1 mg węgla organicznego może spowodować wzrost liczby bakterii w 1 ml do 10⁸ j.t.k. (cfu). Również fosfor jest czynnikiem stymulującym wzrost drobnoustrojów. Dodanie niewielkiej ilości tego pierwiastka (<50mg/l) powoduje nawet 10-krotne przyspieszanie rozwoju bakterii w wodociągach.

Ogólna liczebność bakterii mezofilnych: ze względów zdrowotnych, bardziej niebezpieczna jest ponadnormatywna liczba bakterii rosnących w temperaturze 37°C, ponieważ mogą wśród nich być również bakterie chorobotwórcze. Duża ich liczba w badanej próbce wody, może świadczyć, między innymi, o źle przebiegających procesach uzdatniania lub zasysaniu zanieczyszczonej wody.

Co może być powodem zwiększenia ogólnej liczby bakterii w wodzie? Zwiększenie ogólnej liczby bakterii obecnych w próbce wody może świadczyć o namnażaniu się drobnoustrojów na wewnętrznych powierzchniach instalacji wodnych, szczególnie na złączach rur i uszczelkach oraz tworzeniu się warstwy tzw. biofilmu. Przekroczenie dopuszczanego poziomu ogólnej liczby bakterii powinno być zawsze sygnałem do znalezienia przyczyny zanieczyszczenia i do podjęcia odpowiedniego postępowania. Niekiedy może istnieć konieczność dodatkowego chlorowania, np. wody do picia, powyżej 0,2 mg Cl2/l. W niektórych przypadkach dopiero zmiany konstrukcyjne sieci wodociągowej i usunięcie biofilmu są w stanie skutecznie zabezpieczyć odbiorcę przed wzrostem liczebności drobnoustrojów w wodzie.

Osad mineralny: osad nagromadzony w systemie wodnym, który wspomaga wzrost bakterii i / lub zapewnia im przeżycie np. w przypadku stosowania chemicznych środków dezynfekujących

Parametry kontrolowane: maksymalna wartość, minimalna wartość lub zakres wartości, które są istotne dla monitorowanych instalacji, w celu zmniejszenia ryzyka wzrostu i rozprzestrzeniania się Legionelli

Profilaktyka: Działania w obrębie instalacjach wodnych budynku w celu ograniczenia wzrostu i rozprzestrzeniania się Legionelli, takie jak dezynfekcja termiczna, dodawanie środka dezynfekującego lub czyszczenie

Punkty kontrolne: Miejsca w systemach wodnych, w których można wykonać     pomiar lub pobrać próbki wody do badania

Reakcja na nieprzewidziane zdarzenia: reakcja na kontrolowane parametry, które pozostają poza zadanymi /ustalonymi granicami lub zdarzenia, które bezpośrednio wpływają na ryzyko systemów wodnych budynku. Wymagana we wszystkich przypadkach, gdy wystąpiła choroba legionistów, ale może być również odpowiednia dla nieoczekiwanych zdarzeń, takich jak awaria sprzętu lub inne działania, które zakłócają system wodny

Ryzyko: – Kombinacja prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia niebezpiecznego i dotkliwości jego następstw w sytuacji pojawienia się zagrożenia dla instalacji wodnej.

Stagnacja: zastoiny wody – woda nie płynie; obszary stojącej wody sprzyjające wzrostowi biofilmu i obniżają skuteczność działań związanych z dezynfekcją

Systemy wodne budynku: Obejmuje dystrybucję ciepłej i zimnej wody oraz wszystkie urządzenia, które korzystają z wody w budynku / obiekcie i jego otoczeniu

Środek bezpieczeństwa: – Wszelkie działania i aktywności podejmowane w celu przeciwdziałania lub wyeliminowania zagrożenia lub jego zredukowania do akceptowalnego poziomu.

Środek dezynfekujący: chemiczna lub fizyczna obróbka stosowana do zabijania zarazków, takich jak chlor, podchloryn sodu, monochloramina, dwutlenek chloru, jonizacja miedzi i srebra, światło ultrafioletowe lub sygnał elektryczny

Sposoby ograniczenia zagrożenia bakteriami Legionella: – suma działań obejmujących zarządzanie, eksploatację oraz sposób korzystania z instalacji przez odbiorców wody, mających na celu ograniczenie zagrożenia zdrowia ludzi bakteriami Legionella.

Węzeł ciepłowniczy: – zespół elementów i urządzeń umieszczonych w odrębnym pomieszczeniu budynku, wydzielonej jego części lub poza budynkiem, służących do:

• przekazywania ciepła,
• przetwarzania temperatury i ciśnienia czynnika grzejnego,
• pomiaru i regulacji temperatury, ciśnienia oraz strumieni objętości czynników: grzejnego i ogrzewanego,
• rejestracji określonych parametrów temperaturowych, przepływowych, ciśnieniowych,
• zabezpieczenia instalacji odbiorczych przed niedopuszczalnym wzrostem ciśnienia i temperatury.

Walidacja: – Zebranie dowodów, ocena i potwierdzenie zdolności obecnych lub proponowanych środków bezpieczeństwa.

Weryfikacja: – Rutynowe potwierdzenie, poprzez dostarczenie obiektywnych dowodów, że system zaopatrzenia w wodę dostarcza wodę zgodnie z założonymi celami oraz że proces zarządzania ryzykiem jest skuteczny.

Zagrożenie: – Czynnik biologiczny, obecny w wodzie będący potencjalnym zagrożenia dla zdrowia publicznego.

Zdarzenie niebezpieczne: – Wydarzenie, które stwarza zagrożenie w systemie zaopatrzenia w wodę lub uniemożliwia usunięcie z niego zagrożenia.

ZWRÓĆ UWAGĘ

NAJLEPSZE PRAKTYKI

Rozwiązanie problemu należy szukać w wytycznych projektowych i eksploatacyjnych oraz opisach najlepszych praktyk eliminacji bakterii z instalacji.

DORADCY

Przekroczenie dopuszczalnej ilości bakterii w wodzie może być związane z wieloma czynnikami. Profesjonalni doradcy techniczni pomogą określić przyczynę namnażania bakterii.

POBÓR PRÓBEK WODY

Próbki do badań powinni pobierać wyłącznie pracownicy z akredytowanego laboratorium, zgodnie z wymaganymi procedurami poboru, oznaczania i przechowywania.

LABORATORIUM

Akredytowane Laboratorium wykonuje pomiar ilości bakterii Legionella w próbkach wody, dopuszczoną do stosowania metodą pomiaru.